سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور

علی حاج بیگلو - عدم توجه به استعداد و توان اکولوژیک اکوسیستم های خشک و شکننده و تخریب مداوم آنها ناشی از عوامل اقلیمی و فعالیتهای انسانی، از جمله استفاده و مدیریت نامتناسب زمین و منابع آبی منجر به افزایش پدیده بیابان زایی می‌شود.

پدیده خشکسالی، یکی از مهمترین عوامل اصلی موثر بر تشدید بیابانزایی می باشد. تخریب سرزمین و بیابان زایی و خشکسالی که نزدیک به یکدیگر می¬باشند از جمله تهدیدهای گسترده و پیچیده زیست‌محیطی، با ابعاد مختلف فنی، اقتصادی و اجتماعی، به‌عنوان سومین معضل جامعه جهانی بعد از تغییرات اقلیمی و کمبود آب شیرین محسوب می‌شوند که امنیت غذایی و بالطبع زندگی بشر و کره خاکیمان را به مخاطره می اندازند.

ایران تنها کشوری نیست که در سال های اخیر با بحران کم آبی درگیر شده است بلکه جهان در حال تجربه بحران کمبود آب می باشد. بطور کلی از پیامدهای خشکسالی می توان به مرگ و بیماری انسان ها، وقوع جنگ آب میان کشورها و نابودی زیست بوم ها (مناطق زندگی گیاهان و جانوران) و افزایش طوفانهای گرد و غبار نام برد.

کشور عزیزمان ایران با قرار گرفتن در کمر بند خشک کره زمین با مشکلات عدیده ای مواجه گردیده است. بهره‌برداری نامتعادل و سودجویانه از زمین سبب شده شاخص‌های پایداری نظیر تاب آوری اکوسیستم و ظرفیت سازگاری در اکثر کشورهای در حال توسعه نگران‌کننده باشد.

خشکسالی نیز به عنوان یک پدیده طبیعی همچون سایر پدیده های طبیعی به مدد دانش، آگاهی، برنامه ریزی و مدیریت صحیح قابل پیش بینی و کنترل می باشد و با مدیریت صحیح می توان خسارات ناشی از آن را به حداقل رساند. سیاست¬های کلی حاکم برای عبور از این پدیده به شرح زیر می باشد:
 مدیریت خشکسالی در کشور باید با رویکرد خطرپذیری یا مدیریت ریسک اعمال شود.

 مدیریت خشکسالی باید با مشارکت وسیع مردمی و ذیمدخلان اعمال گردد.

 رویکرد توجه به استعداد و توان اکولوژیک اکوسیستم¬های خشک و ارائه برنامه های سازگاری با اقلیم به عنوان محور فعالیتهای مدیریت خشکسالی مد نظر قرار گیرد.

تغییر اقلیم و اثرات آن بر بخشهای مختلف کشور باید در برنامه ریزی های دراز مدت و کوتاه مدت مورد توجه قرار گیرد.

مدیریت تقاضای آب که متعادلترین آن مصرف50 درصد آب ورودی بوده، به عنوان یکی از کلیدی ترین محورهای کاهش اثرات خشکسالی مورد توجه قرار گیرد.

مقوله امنیت غذایی و امنیت آبی به عنوان دو رکن حیاتی در کشور مورد توجه قرار گیرد.

 پایش مستمر خشکسالی در نهاد هماهنگ کننده انجام شود.

با اینکه خشکسالی یک مشکل جهانی است اما مهار آن به راهکارهای محلی نیاز دارد و زندگی بشر به مهار آن وابسته است. به دلیل اهمیت این امر 17 ژوئن (27 خرداد) به‌عنوان روز جهانی مقابله با بیابان‌زایی و خشکسالی نامیده شده است. در سال 2022 هم کنوانسیون مقابله با بیابان زایی به این پدیده اهمیت داده و شعار آن را " عبور از خشکسالی با مشارکت همگانی" نامگذاری نموده است.

برای عبور از این پدیده نیاز است برنامه ریزی مناسب و مشارکت همگانی برای حل آن داشته باشیم.

*رییس گروه مطالعات مناطق بیابانی