سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور

رضا بیانی مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان تهران درباره علت وقوع خسارات ناشی از سیل اخیر در حریم تهران گفت: جنوب البرز 120‌هزار هکتار مساحت دارد و در این پهنه وسیع، چهارهزار بند آبخیزداری در بالادست وجود دارد. با توجه به میزان بارندگی رخ داده که به‌طور میانگین 20 میلی‌متر بوده است، حجم بسیار بالایی از میزان آب حاصل از بارندگی وارد حوزه‌ها شد و این بندهای آبخیزداری توانست جریان آب در بیشتر مناطق همچون دارآباد، کن، سنگان و…را کنترل کند تا در تهران اتفاقات خطرناکی رخ ندهد؛ در صورتی که اگر این حجم از آب باران با سرعت جاری می‌شد، می‌توانست حوادث بسیاری به دنبال داشته باشد.

وی افزود: حدود 30 بند آبخیزداری به مساحت 450 هکتار در امامزاده داوود وجود دارد که فاقد پوشش گیاهی است و با توجه به خاک آن منطقه که بیشتر به صورت سنگی و بیرون‌زدگی است، این بندهای آبخیزداری به‌درستی عمل کردند و توانستند به میزان قابل‌توجهی سیلاب را کنترل کنند.

به گفته مدیرکل منابع طبیعی استان تهران، آبخیزداری تمرکز دبی آب را بالا می‌برد؛ با انجام عملیات آبخیزداری به‌طور مثال یک قطره آب شیب 70‌درصدی را به جای یک دقیقه در 10 دقیقه طی می‌کند؛ بنابراین کنترل آن به‌خوبی انجام می‌شود.

بیانی افزود: نکته قابل‌توجه در محدوده امامزاده داوود، آبراهه‌ای است که روی آن کانال زده بودند. عبورحجم بالای آب از آن کانال، عدم‌لایروبی آن و خودرویی که در کانال افتاده بود موجب شد که کانال مسدود شود و این حادثه رخ دهد. هرچند سیل کنترل شد اما مقداری از این آب به پایین‌دست راه یافت و از خروجی حوزه خارج نشد و موجب وقوع سیل شد.

وی ادامه داد: در حوزه‌ای به مساحت 120‌هزار هکتار که طی 15 تا 20 دقیقه 20 میلی‌متر بارندگی ثبت شد، 24‌میلیون مترمکعب آب وارد حوزه شمیرانات و توسط بندهای آبخیزداری و پوشش گیاهی در بالادست کنترل شد اما با این حال مقداری از آن حجم آب وارد حوزه پایین‌دست شد.

بیانی با اشاره به مفاهیم «ضریب روان‌آب» و «ضریب نفوذپذیری آب» توضیح داد: در محدوده‌ای که آسفالت وجود دارد و خالی از پوشش گیاهی است، ضریب روان‌آب 100 و به معنای ‌نفوذناپذیری آب است. هر چقدر که در محدوده‌ای ساخت‌وساز انجام دهیم آن را به ضریب 100 نزدیک می‌کنیم و آب در آن محدوده به روان‌آب تبدیل می‌شود و دیگر نفوذپذیری ندارد؛ همچون پشت‌بام خانه‌ که به علت قیرگونی، آب داخل آن نفوذ نمی‌کند.

مدیرکل منابع طبیعی استان تهران ادامه داد: آسفالت، سدسازی و ساخت‌وسازها این نفوذپذیری را از بین می‌برد و هنگامی که خروجی حوزه همچون خروجی امام‌زاده داوود به درستی کار نکند، سیل اتفاق می‌افتد؛ اما محیطی که پوشش گیاهی دارد ضریب روان‌آب و نفوذپذیری آن 60 است و بخشی از آب باران در این نواحی، به درون خاک نفوذ می‌کند.

به گفته بیانی در 70‌درصد از حوزه‌های استان تهران، آبخیزداری انجام شده است. وی با بیان اینکه از 136حوزه استان تهران، آبخیزداری 109 حوزه به پایان رسیده است، گفت: در بارندگی اخیر بندهای آبخیزداری در فیروزکوه، پردیس و دماوند به‌درستی عمل کردند و بیشترین خسارات به روستاهایی وارد شد که امکان احداث بندهای آبخیزداری در آنها نبود.