سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور

سمنان- ایرنا- سمنان استان مبدع، پیشرو و پیش قراول کشور در اجرای موفق طرح‌های تحقیقاتی زیستی جایگزین طرح‌های شیمیایی برای تثبیت شن‌های روان و تقویت پوشش گیاهی در عرصه‌های بیابانی است که این طرح‌ها قابلیت اجرا در منطقه و نقاط مختلف ایران دارد.

به گزارش خبرنگار ایرنا، خشکسالی، کم آبی، از بین رفتن پوشش گیاهی، استفاده بیش از حد از منابع آب زیرزمینی موجب گسترش و زایش پدیده‌ای به نام بیابانزایی و حرکت ماسه‌های روان می‌شود و ایجاد یک انسجام ملی و عزم جدی برای مدیریت مصرف آب و حفظ پوشش گیاهی راهکارهایی برای مقابله با آن عنوان می‌شود .

در سال‌های اخیر اقدام‌های ارزشمند زیستی مانند نهال کاری، آبیاری و مراقبت از آن، بذرکاری با استفاده از گونه های گیاهی مقاوم مانند تاغ، آتریپلکس، قره‌داغ و اِسکَمبیل، مدیریت هرزآب و تثبیت تپه های ماسه ای با احداث بادشکن‌ غیر زنده برای جلوگیری از بیابانزدایی و کنترل فرسایش انجام شد، اما در برخی مناطق شرایط خاک و آب و هوایی به گونه‌ای است که امکان اجرای طرح های زیستی وجود ندارد و برای مقابله با ریزگردها باید از روش مالچ‌پاشی استفاده می‌شود.

طرح تحقیقاتی بادشکن غیرزنده از نوع زیستی با استفاده از مواد دورریز کشاورزی مانند ساقه پنبه، پوشال برنج و نی‌ و مالچ ریگی پیشنهاد مرحوم پروفسور پرویز کردوانی پدر علم کویرشناسی ایران از جمله اقدامات ابتکاری استان سمنان برای مهار طوفان‌های ماسه‌ای و تثبیت ماسه‌های روان است.

طرح تحقیقاتی بادشکن غیرزنده از نوع زیستی با استفاده از مواد دورریز کشاورزی مانند ساقه پنبه، پوشال برنج و نی‌ و مالچ ریگی پیشنهاد مرحوم پروفسور پرویز کردوانی پدر علم کویرشناسی ایران از جمله اقدامات ابتکاری استان سمنان برای مهار طوفان‌های ماسه‌ای و تثبیت ماسه‌های روان است.

طبق مطالعات گسترده کانون‌های فرسایش بادی کشور ۱۴ میلیون هکتار است که ۲۲ استان را شامل می‌شود و سالانه ۶۰۰ میلیون دلار به زیرساخت‌های مختلف مانند کشاورزی، راه و روستاهای کشور خسارت وارد می‌کند که اجرای طرح تحقیقاتی موفق استان سمنان در دیگر استان‌ها می‌تواند به حفظ طبیعت و سلامت جامعه کمک کند.

طرح پژوهشی مالچ پوشالی برای اولین بار در کشور در محدوده کانون فرسایش بادی شهرستان گرمسار استان سمنان برای مقابله با بیابانزایی با اعتباری بین ۵۰۰ میلیون تا یک میلیارد ریال به صورت بادشکن غیرزنده خطی در وسعت ۴۰ کیلومتر اجرا شد.

طرح پژوهشی مالچ پوشالی برای اولین بار در جهان در چین اجرا شد که موفقیت آمیز بود و اکنون در محدوده کانون فرسایش بادی گرمسار استان سمنان با مشارکت دانشکده منابع طبیعی تهران و سازمان جنگل‌ها و مراتع وآبخیزداری کشور در منطقه ایستگاه کویر که از کانون‌های فرسایش بادی شهرستان گرمسار است انجام شد و نتیجه موفقیت آمیز بود.

طبق بررسی‌ها طرح پژوهشی مالچ پوشالی در استان سمنان تا ۱۰۰ درصد موجب تثبیت ماسه‌های روان و تا ۷۰ درصد در احیای پوشش گیاهی شد که چنین نتیجه‌ای نشان از موفقیت طرح است.

طرح پژوهشی مالچ ریگی نیز استان سمنان برای اولین بار در کشور به صورت آزمایشی در محدوده غرب استان سمنان، در منطقه عوارضی اتوبان گرمسار- قم در وسعت ۵۰ هکتار به پیشنهاد زنده‌یاد پروفسور کردوانی پدر علم کویر شناسی که از اهالی همین استان است، اجرا شد تا برای مهار ریزگردها در کشور الگو باشد.

مالچ در واقع ایجاد پوشش بر روی خاک با اهداف مختلف گفته می‌شود و یکی از پوشش هایی که در استان سمنان برای مقابله با ریزگردها به ابتکار پدر علم کویرشناسی انجام شد، پاشش ریگ بر مناطق و کانون ریزگردها بود که اکنون بعد از گذشت یکسال بومیان منطقه از اجرای طرح احساس رضایت دارد.

به گفته پدر کویرشناسی زنده‌یاد پروفسور کردوانی، مالچ پاشی می‌تواند به روش ریگ پاشی برای مناطق هموار و دارای گرد و غبار کاربرد داشته باشد و برای مهار ماسه‌های روان از روش مالچ رُسی، برداشت تپه ماسه‌ای و تقویت پوشش گیاهی به جای مالچ نفتی استفاده شود.

طرح پژوهشی اجرایی مالچ ریگی به روش پاشش پرتابی انجام شده که بر اساس پژوهش‌ها، عملکرد مناسب و هزینه کم دارد.

بیشتر بخوانید

• نیاز ۱۵۰ هزار میلیارد ریالی برای جلوگیری از ایجاد کانون‌های گرد و خاک در کشور
• اجرای ۸۰ درصد از طرح‌های آبخیزداری استان سمنان نیازمند اعتبار است
• ۱۱ روش بادشکن غیرزنده با همکاری چین در ایران در دست اجرا است
• سمنان استانی پیشرو در اجرای «طرح ملی کاشت یک میلیارد درخت»

چندی پیش مدیرکل دفتر امور بیابان سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری گفت: دستاوردهای موفق طرح‌های تحقیقاتی بادشکن غیرزنده از نوع زیستی در استان سمنان موسوم به مالچ پوشالی قابلیت اجرا در کشورهای منطقه مانند عراق و سوریه برای بیابان‌زدایی در قالب همکاری دارد.

وحید جعفریان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: اجرای طرح تحقیقاتی بادشکن غیرزنده از نوع زیستی با استفاده از مواد دورریز کشاورزی مانند ساقه پنبه، پوشال برنج و نی‌، در مهار طوفان‌های ماسه‌ای و تثبیت ماسه‌های روان موثر است.

وی اضافه کرد: مالچ پوشالی با ضایعات کشاورزی است و با اجرای این طرح کشاورزان می‌توانند از فروش ضایعات درآمدزایی کنند.

جعفریان تصریح کرد: طبق بررسی‌ها طرح پژوهشی مالچ پوشالی در استان سمنان تا ۱۰۰ درصد موجب تثبیت ماسه‌های روان و تا ۷۰ درصد در احیای پوشش گیاهی موثر است.

وی بیان کرد: طرح مالچ پوشالی در سرخس خراسان رضوی، خوزستان، ایلام و سیستان و بلوچستان که دارای کانون بحرانی فرسایش بادی هستند، قابلیت استفاده دارد.

مدیرکل دفتر امور بیابان سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری با اشاره به موفقیت اجرای طرح مالچ ریگی طرح پیشنهادی زنده یاد پروفسور پرویز کردوانی از اهالی استان سمنان، افزود: مالچ ریگی راهکار موثر تثبیت ماسه‌های روان در تپه‌های رسی است، اما دغدغه مهم در این طرح روش اجرا است که این موضوع در بخش تحقیقات در دست بررسی است.

به گزارش خبرنگار ایرنا، از ۲۸۴ هزار و ۷۰۰ هکتار اراضی کویری شهرستان گرمسار، ۱۵ هزار هکتار مربوط به اراضی بحرانی درجه یک و بقیه مساحت مربوط به اراضی بحرانی درجه ۲ است که با اجرای عملیات مالچ زیستی و ریگی، مهار شن‌های روان و ذرات بیش از ۴۵۰ میکروگرم بر متر مکعب گرد و غبار در روزهای طوفانی گزارش شد و بیشترین غلظت ذرات گرد و غبار در این شهرستان یکهزار و ۶۰۰ میکروگرم بر مترمکعب گزارش شد که ۱۰ برابر بیشتر از حد بحرانی بود، اما اکنون وضعیت با اجرای طرح‌های بیابانزدایی بهبود یافته است و می‌توان از مالچ پوشالی و ریگی در دیگر نقاط کشور به سلامت جامعه کمک کرد